ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ

 
ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ
ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ
«Η σιωπή είναι συνενοχή»
Ο φάκελος που άνοιξε η  Κεφαλλονίτισσα Σοφία Μπεκατόρου δεν  είναι μια απλή δικαστική υπόθεση και δεν μπορεί ν’ αντιμετωπίζεται σαν  τέτοια. Ο φάκελος των σεξουαλικών κακοποιήσεων είναι ένα ντροπιαστικό φαινόμενο που τώρα   που ξεχείλισε δεν θα αφήσει τίποτα όρθιο είναι «τσουνάμι» τεραστίων διαστάσεων που οδηγεί σε ανατροπές και θα φέρει αρκετούς ενώπιον της Δικαιοσύνης. Οι Εισαγγελείς με περισσή προσοχή και ευθυκρισία ερευνούν το φαινόμενο και ελπίζουμε να οδηγήσουν τους «θύτες» ενώπιον της Δικαιοσύνης.
        Το ζήτημα που έχει ανακύψει είναι τεράστιο.  Είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η σεξουαλική παρενόχληση, ένα κοινωνικό φαινόμενο και μορφή έμφυλης βίας, που προσβάλλει την αξιοπρέπεια των θυμάτων, συνιστούσε επί μακρόν, στον χώρο εργασίας, μια αθέατη κατάσταση.  Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν είναι μόνο θεμελιώδες δικαίωμα αυτή καθεαυτή, αλλά αποτελεί την ίδια τη βάση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.    Η αξιοπρέπειά πέρα από αυτοτελές έννομο αγαθό, αποτελεί ταυτόχρονα και τον πυρήνα όλων των υπολοίπων εννόμων αγαθών από τον οποίο αυτά εκπορεύονται και βρίσκουν νομικό έρεισμα. \
Η Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου του 1948 κατοχυρώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στο προοίμιό της: «... επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους, αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.» «Η ουσία της ΕΣΔΑ είναι ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ανθρώπινης ελευθερίας» (βλ. απόφαση ΕΔΔΑ 29.04.2002). Η αξία του ανθρώπου δεν σταθμίζεται, δεν εξισορροπείται με άλλα θεμελιώδη δικαιώματα ή έννομα αγαθά και σκοπούς και δεν υπόκειται σε εκπτώσεις. Η αξιοπρέπεια είναι αθόρυβη. Αν όμως την προσβάλεις, κάνει κρότο μεγαλύτερο κάθε έκρηξης. Η σεξουαλική παρενόχληση, ενώ είναι ένα πολυσύνθετο κοινωνικό φαινόμενο, πολλές φορές υπεραπλουστεύεται, με αναφορές που εκφράζουν ιδίως τις επικρατούσες αντιλήψεις για το ρόλο των δυο φύλων στην εργασία, στην οικογένεια και ευρύτερα στην κοινωνία, οι οποίες συντηρούν μια εφησυχαστική μυθολογία.
Η σεξουαλική παρενόχληση εμπίπτει στο πεδίο ρύθμισης τόσο του αστικού, όσο και του ποινικού δικαίου. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 3 του Ν. 3896/2010 η σεξουαλική παρενόχληση θεωρείται διάκριση λόγω φύλου, η οποία απαγορεύεται. Επιπλέον, το άρθρο 337 του Ποινικού Κώδικα ορίζει ρητά την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας ως ποινικό αδίκημα, ενώ στην παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου προβλέπεται ότι όποιος προβαίνει σε χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα ή διατυπώνει προτάσεις για τέλεση γενετήσιων πράξεων σε πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλευόμενος την ανάγκη ενός προσώπου να εργαστεί, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή.
Η παράνομη και υπαίτια προσβολή της προσωπικότητας του εργαζομένου, η οποία συντρέχει σε κάθε σεξουαλική παρενόχληση, συνιστά αδικοπραξία και θεμελιώνει αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης (ΕΦ ΑΘ 1139/2007).
         Η δικαιοσύνη ήδη έχει δώσει απαντήσεις: Ι)Με απόφασή του το Μονομελές Εφετείο Θεσσαλονίκης (ΜΕφΘεσ 1196/2020[1]) επιδίκασε αποζημίωση για ηθική βλάβη εξαιτίας σεξουαλικής παρενόχλησης σε βάρος εργαζομένης. Σύμφωνα με την απόφαση, σεξουαλική παρενόχληση είναι οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός ατόμου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Η σεξουαλική παρενόχληση, στην ελληνική νομοθεσία, υπάρχει πληθώρα κυρώσεων. Η σεξουαλική παρενόχληση κατά το άρθρο 3 του Ν. 3896/2010 αποτελεί διάκριση λόγω φύλου, η οποία θεωρείται απαγορευμένη καθώς ως ορίζεται ρητά: «Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση, σε όλους τους τομείς που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου, όπως εξειδικεύονται στις κατωτέρω διατάξεις. α) Η παρενόχληση, η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση που οφείλεται στην ανοχή ή στην απόρριψη αυτής της συμπεριφοράς, συνιστούν διάκριση λόγω φύλου και απαγορεύονται. β) Διάκριση λόγω φύλου συνιστά, επίσης, οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση προσώπου που συνδέεται με αλλαγή φύλου».  Σύμφωνα με το άρθρο 23 του ίδιου νόμου, η σεξουαλική παρενόχληση επιφέρει πλήθος ποινικών, αστικών και πειθαρχικών κυρώσεων. Σταθμό στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας αποτέλεσε η υπ’ αριθμ. 505/2010 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με την οποία οι εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης άλλων γυναικών  δύνανται να αποτελέσουν επαρκές αποδεικτικό υλικό για το θύμα.
ΙΙ)Έχει κριθεί με την ΜΠρΘεσ 1936/2005 ότι  η υβριστική και ανάρμοστη συμπεριφορά  του εργοδότη, που συνιστά σεξουαλική παρενόχληση, προσβάλλει παράνομα και μειώνει ηθικά την προσωπικότητα της εργαζομένης, η οποία υπέστη ηθική βλάβη (άρθρα 57, 59 ΑΚ). )πρβλ.ΕφΑθ 1139/2007.
ΙΙΙ. Αναμφισβήτητα υπάρχει αριθμός καταδικαστικών ποινικών αποφάσεων(πρβλΑΠ 1450/2019) και εκ του άρθρου 337 παρ 4 ΠΚ για την προσβολή της γενετήσιάς αξιοπρέπειας.
ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
Αντιμετώπιση Φαινομένων Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης, Κακοποίησης και Παρενόχλησης στη Χώρα μας:
(Α) Νομοθετικό Πλαίσιο
1.-Ο Νόμος 3896/2010 (ΦΕΚ 207/Α’/8-12-2010) «Εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης − Εναρμόνιση της κείμενης νομοθεσίας με την Οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006 και άλλες συναφείς διατάξεις» ρυθμίζει θέματα σχετικά με: (α) την ισότητα των αμοιβών μεταξύ γυναικών και ανδρών, (β) την ίση μεταχείριση στα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, (γ) την ίση μεταχείριση σε σχέση με την πρόσβαση στην απασχόληση στην επαγγελματική εξέλιξη και κατάρτιση και τους όρους εργασίας, (δ) μέτρα του εθνικού νομοθέτη για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών σε θέματα εργασίας και απασχόλησης.
2.- Με το Νόμο 4351/2018 (ΦΕΚ 62/Α’/5-4-2018) επικυρώθηκε η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Χαρακτηριστικό της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, ενός ολοκληρωμένου κειμένου τεράστιας σημασίας για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών, είναι η αναφορά της στην έμφυλη βία και η έμφαση που αποδίδει στην πρόληψη.
(Β) Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) υιοθέτησε τον Ιούνιο 2019 τη Σύμβαση 190 για την Εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στο χώρο εργασίας, η οποία μαζί με τη Σύσταση 206 για τη Βία και την Παρενόχληση παρέχουν ένα συνεκτικό και πλήρες πλαίσιο δράσης και τη δυνατότητα αξιοπρεπούς εργασίας χωρίς φαινόμενα βίας και παρενόχλησης.
ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Πριν είναι πολύ αργά, τα θύματα  πρέπει να αντιδράσουν . Μαζικοί φορείς, άνθρωποι των γραμμάτων, των τεχνών, της επιστήμης έχουν χρέος να μιλήσουν. Τέτοιες στιγμές η σιωπή είναι συνενοχή! Η Δικαιοσύνη και Πολιτεία πρέπει  να είναι αμείλικτες  με τους ενόχους!…
ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ
14.2.2021

---

[1] Η απόφαση είναι δημοσιευμένη στο τεύχος 1/2021 του  νομικού περιοδικού «Αρμενόπουλος» ΔΣΘ σχόλιο: Δ. Γούλας